بو يوردلارين پان فارس‌لار اوزلرينه عاييد بيليرلر
پان‌فارسيسم (اينگيليس‌جه:Pan-Persianism ) (توركجه:pan farsizm) بير نوعي شوونيستي و نيژادي دوشونجه و حركت‌دير كي ايراني تكجه فارس‌لارين يوردو سايير و او بيري ميللت‌لري فارس ائتمه‌يه چاليشير. بوباخيشين پايه و اساسي، فارس نيژادينين اوستونلويو اساسيندا قورولوب.[1] [2] [3] [4] [5][6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14][15] [16] [17] [18] [19] [20] [21] [22] [23]
پان فارسيسم بيرنوع تنگ باخيش‌لي شوونيستي دوشونجه‌دير كي پهلوي‌لرين
ايش اوستونه گلمه‌سينده بويوك رولو اولوب و بو دوورده اوزون گوجلنديريب.
پهلوي دورانين تحصيلي كيتاب‌لاريندا و چوخلو آيري يازي‌لاردا، بو دورانين
ضيالي‌لاري عرب‌لره، تورك‌لره، كوردلره، بلوچ‌لارا
و اوبيري ميللت‌لره حمله ائديرديلر. فارسديليندن باشقا باشقا ديلري و
اونلاري دانيشان‌لاري آرادان آپارماغا چاليشيردي و يئر آدلارين
ده‌ييشمك‌ده بويوك ماراق گوستريردي[24].
[redaktə] پان فارسيسم نه‌دير؟
پان فارسيسم، كسروي دئميشكن، بير بايراق، بير دين، بير ديل، بير دوولت
و بير كولتوره موعتقيددير. بو باخيشا اساسن ايراندا ديل و كولتور
آيريليق‌لاري "ميللي وحدت"ه بويوك ضربه‌ساييلير و گرك فارسيزاسيون
طريقي‌له آرادان گوتوروله. بو دوشونجه‌ده تورك، كورد، بلوچ، عرب و...
ايراندا ياشايان ميللت‌لرين كولتورو گرك دفن اولانا و يئرينه فارس ديلي و
كولتورو قويولا. بو باخيشين اساسيندا قئيري فارس‌لار ايراندا "قوناق" و
"موستاجير" ساييرلار و فارس‌لار ائو صاحيبي بيلينيرلر، بو "ايسم" اساسيندا
تورك‌لرين اوز آنا ديللرينه سئوگيسي، فارس ديلينه و ميللي وحدته توخونماق ساييلير. [2] [3] [4] [25]
[redaktə] پان فارسيسم و پان ايرانيسم
پان فارس‌لار نظري مسا‌له‌لر اساسيندا و ايرانين ياريدان چوخون قئيري
فارس خالق‌لار تشكيل وئرمك اوچون اوزلرين پان ايرانيست آدي آلتيندا
گيزله‌ديرلر و بئله بير ايدديعا ايره‌لي سورورلر كي بيز بويوك ايرانا ال
تاپماق اوچون چاليشيريق، بو شوعارين آلتيندا "ايران=فارس و فارس=ايران"
شوعاري ياتيب و سون هدف فارس‌لارين اوستون اولماغي نظره آلينير. [26] [27]
تريبون سايتي‌نين يايديغي يازي‌دا پان ايرانيسم، پان فارسيسم‌ين بير پارچاسي كيمي بيلينيب[2].
مئهران باهارلي‌نين نظري اساسيندا "پان فارسيسم" و "پان ايرانيسم"
قاورام‌لاري‌نين هر ايكي‌سين ايشلتمك اولار. پان فارسيسم ايكي معنادا
ايشله‌نه بيلر، خاريجي پان فارسيسم (بولگه‌ده اولان فارس‌ديللي‌لرين
بيرلشمه‌سي) كي بو معنادا ايراندا ياشايان فارس‌لار، افقانيستان و تاجيكيستان
دا ياشايان فارس‌لارلا كولتورل، ايقتيصيادي و... بيرليك‌لرين
گئنيشلنديرمك اوچون چاليشيرلار. بو ايستك ايرادسيز ساييلا بيلر، ايكينجي
معنادا داخيلي پان فارسيسم (قئيري فارس‌لاري فارس‌لاشديرما) ايراندا
ياشايان اوبيري خالق‌لارين كيمليگين دانير و يوخ ائتمه‌يينه چاليشير. پان
فارسيسم بو معنادا پهلوي زامانيندا باشلاياراق، گئنيش صورت‌ده ايراندا
ياييليب و مدرسه‌لرده و مئديالاردا تبليغ اولونور[3].
پروفسور اصغرزاده بو حركت‌لري "آريانيست راسيسم" آدي‌لا تانيتديرير[28].
دوكتور جاواد هئيت‌ينده دوشنجه‌سي بئله‌دير كي ايراندا كئچميشي پرستيش
ائتمه‌يه باغلي اولان ميللي‌ليك اصلينده فارس‌چيليغين ايفراطي
دوشونجه‌سي‌دير كه پان ايرانيسم كيمي تبليغ اولونور. همچنين اونلاري نئچه
يئرده "آريايي راسيست" كيمين آدلانديريب [27]. صالئح كامراني بو دوشونجه‌لري شوونيزم‌له باغلي بيلير. [29]
[redaktə] پان فارسيسم‌ين يارانماسي
ايراندا مشروطيت اينقيلابيندان اونجه خالق سولطانين رعييتي حيساب
اولونوردولار و "ايران‌لي" اولماغين شرطي دولتين تابعييتي و ايسلام
ديني‌ايدي.ايرانين آيدين‌لاري باتي‌نين ايره‌لي‌لشمه‌سين گوروب اوز گئري
قالماق سببين آختارماغا باشلادي‌لار. اونلار اولكه‌نين گئري‌لمه زامانين
موسلمان عرب‌لرين هوجومو و ساساني ايمپيراطورلوغونون سوقوطو بيلديلر و او
زامانا قاييتماق و او زاماني يئني‌دن ياراتماغا چاليشدي‌لار. [27]
پان فارسيسم‌ين يارانماسي‌ندا خاريجي اولكه‌لر اوزه‌ل‌ليك‌له آوروپالي‌لارين
بويوك رول‌لاري اولوب. آوروپاليلار، مسولمان‌لارين آراسيندا ايختيلاف
سالماق اوچون، تورك له عرب قاباغيندا، فارس‌لاري بير اويونجاق كيمي
اويناتماغا باشلادي‌لار. "كاوه" محفيلي "انجمن ميهن پرستان ايران"
(ايرانين ميهن پرست‌لر انجومني) بو قونودا هاميدان فعال ايميش. تقي زاده،
كاظم‌زاده ايرانشهر، پورداوود، قزويني
و... "آريا" نيژادينين تبليغي ايله مشقول اولوب‌لار.سيد حسن تقي زاده اوز
خاطيره‌لرينده كاوه درگي‌سي‌نين مالييه‌لشديرمه‌يينده آلمان‌لي‌لارين
يارديمينا ايشاره ائدير "آلمان‌لي‌لار هزينه ساري‌دان هئچ زاد
اسيرگه‌ميرديلر و آسانليق‌لا پول وئريرديلر". ائحسان يار شاطر يازير كي بو
آوروپاليلار ايدي‌لر كي "ايرانين اسكي تاريخي‌نين كشفينه و اوزه‌ل‌ليك‌له
ايفتيخارلي هخامنيش‌لر دووراني‌نين ياديگارلارينين كشفينه" نائيل
اولدولار. [2]
قاجارلار دوورونون سونوندا يازيلميش سئردينس رايت‌ين كيتابي
(اينگيليس‌لي‌لر ايراندا) همچينين جان مئلكوم‌ون يازديغي (ايران تاريخي)
آدلي كيتاب اينگيليس‌لي‌لرين سياسي رولون آيدين صورت‌ده گوسترمك‌ده‌دير.
او كيتاب‌لار گوستريرلر كي ايسلام منفي‌دير (نئقاتيو) و بير اود كيمين
ايران‌نين كولتور و تمددونون يانديريب و محو ائديب. [27]
ايراندا ناسيوناليسم دوشونجه‌لري‌نين باشلانماغي او دووره‌دن باشلانير
كي بير نئچه ايران‌لي ضيالي اون‌دوققوزونجو عصرين سونوندا و ايگيرمينجي
عصرين اولينده باتي‌دا اولان سياسي دوشونجه‌لرله تانيش اولدولار و اونلاري
ايراندا عمله كئچيرتمه‌يه چاليشدي‌لار. ايلك اونجه ايراندا ناسيوناليست
ليبئرال ايدي سونرالار مذهبي دوشونجه‌لر اونون اونونده قالخدي‌لار.
ريضاخان زامانيندان سونرا ايراندا كئچميش‌پرستيش‌كاري اولان ناسيوناليست
گئنيشلندي. [30]
[redaktə] ايسلام – مسيحيت ساواشي
كلرمون تاريخي مجمعي 15 آوقوست 1095-اينجي ايلده فرانسادا، ايكينجي پاپ اوربانوس زامانيندا تشكيل تاپدي و او آسيا و آفريقا
موسلمان‌لاري علئيهينه جهاد فتواسي صادير ائله‌دي. بو فتوا صليبي
ساواش‌لارين آرديندا گتيردي. بو ساواش‌لار اون اوچونجو يوزايللي‌يين
اورتاسيناجان داوام ائتدي. موغول‌لار دوورانيندا مسيحي‌لر چاليشيرديلار كي
آسيادا اولان مسيحي‌لر و ائرمني‌لردن ايستيفاده ائدرك سارايا نوفوذ
ائتسين‌لر. [2]
[redaktə] رونئسانس دوورو
گيوم اده، فرانسالي كيشيش، سولطانييه شهري‌نين ايكينجي اوسقوفو
اولاراق، 1324 دن 1344 -ده جن بو شهر ده ياشاييب و سونرالا "موسلمان‌لاري
آرادان قالديرماق" آدلي كيتابي يايدي كي اوندا مسولمان‌لاري اولكه‌لري‌نين
ايشغالي دقيق صورت‌ده شرح اولموشدور. سلجوق تورك‌لري قوسطنطنييه‌ني فتح
ائدن‌دن سونرا، موسلمان‌لاردان قورخو ياپ درين‌لش‌دي و اونلاري
پاراچالاماق نقشه‌سي داها گوجلندي. او زامان‌لار آوروپاليلار صفوي
دوولتينه يارديم ائتمه‌يه جان آتيرديلار، تا دالدان عوثماني دوولتي‌نينه
ضربه يئنديرسين‌لر. فارس‌لار اونلارين هدف‌لري اوچون ياخشي ابزار
سايليرديلار. دئمه‌لي پان ايرانيسم و پان فارسيسم،ايرانين سهمي‌ايدي،
آوروپانين ايستيعمارچيليق دوورانيندان. مشروطه اينقيلابيندان سونرا،
قاجارين سون شاهي‌نين گوجو ضعيف‌له‌ميشدي، و او بيري طرفدن، روسيادا
(اينگيليس‌دانين ايراندا رقيبي) دئوريم باش وئرميشدي، بو زاماندا
اينگيليستان بو يارانميش بويوك فورصت‌دن ايستيفاده ائديب، اوز قوللوقچوسو
اولان ريضاشاهي حاكيمييه‌ته يئتيردي[2].
بونون‌لا برابر هخامنشي – ساساني حوكومتي‌ده فارس‌لارين آوروپالي‌لارا ياخين‌ليغي و موسلمان‌لارلا
دوشمان‌ليغي اوچون گئنيش صورت‌ده تبليغ اولونوردو. بو دوروم ايرانين نفتي
و خاورميانه‌ده ايستيراتئژيك موقعئييه‌تيندن فايدالانماق اوچون بويوك
ايمكان ياراديردي. بو يول‌نان اينگيليستان ايكي بويوك هدفه چاتيردي: 1-
ايرانين نفتين و باشقا ثروت‌لرين آپارماق؛ 2- آيدين‌لارين و مردمون ذئهنين
آرياپرست‌ليك خورافه‌لرله قاتماق. بونون عياني اورنه‌يي تقي زاده ايدي. او
دئييردي كي "ايران گرك هم ظاهيرده و هم باطين‌ده، جسمن و روحن فرنگي
{آوروپالي} اولا و لاغئير." [2].
[redaktə] يئني دوورلرده
ريضا ساوادكوهي، يوخسا رضا پالاني، اينگيلتره گوجلري واسيطه‌سي ايله
ايش اوستونه گتيريلديگينه باخماياراق اينگيلتره حاكيميتي گركلي گؤردوگو
زامان ريضاخان‌ين قولاغيندان توتاراق ائشيگه آتماغي دا گركلي سايميش.
بئله‌ليك‌له موتتفيق گوج‌لر(آمئريكا بيرلشميش شيتات‌لاري، اينگيلتره و روسيا
سؤويئتليگي) ايران مماليكي محروسه‌سينه هجوم ائتديكلري زامان، 1941
اينجي ايل (1324 شهريور آيي نين 25 ئينده) اينگيلتره حاكيميتي رضاخاني بير
ايت كيمي قولاغيندان توتاراق موريس آداسينا دوغرو يولا سالميش. دئمك،
اينگيلتره حاكيميتي بو داورانيشي ايله رضا پالاني نين هارادا
ساخلاديلماسيني دا بليرلمگه چاليشميش. بو ائشيگه آتمادا فارس مدنيت
راسيست‌ليگي نين موحممدريضا تيمثاليندا قوروناجاغيني دوشونن فارس فاشيست و
فارس مدنيت راسيستلري سس‌لريني بيله چيخارابيلمه‌ميش‌لر. بونلارا
باخماياراق ريضا پالاني (رضا سوادكوهي) موريس آداسيندا قورد قوش‌لارا يئم
اولدوق‌دان و موتتفيق گوجلري ايران مماليكي محروسه‌سيني ترك
ائتديك‌‌لري‌ندن سونرا بير اويوق (شبح/ فارس مدنيت راسيستلري نين ديلي
ايله دئييلرسه، آرامگاه) دئيه تهرانين ياخينيندا، رئي شهرينده ريضاخان
خاطيره‌سينه تيكينتي تيكمه‌يه و فارس مدنيت راسيست‌ليگي‌ني جانلانديرماغا
چاليش‌ميش‌لار. [31]
ريضاخانيين
گوجلنمه‌سينده تجددود حيزبينين ( حزب تجدد) اونملي رولو اولوب‌دور. بو
حيزبين برنامه‌لرينده فارس‌ديليني او بيري اوستونلوك وئريب و بوتون
اولكه‌ده يايماق اونملي يئر توتوب. [32]
بو دوورده اوچ نوفوذلو گونده‌ليك پان‌فارس‌لارين ايلك آديم‌لارين آتماق‌دا گوجلو رول اويناييب‌لار: ايرانشهر، كي حسن كاظم زاده، لندن اولان ايرانين سفيرلييي، ايدوارد براون‌ون حامي‌سي، و بير دموكراتين قارداشي كي خياباني زامانيندا تبريزدن تبعيد اولونموشدور. 1301 -دن 1306 -ايه جن برلين شهرلينده ياييلب‌دير. فرنگستان كي مشفق كاظمي 1303 -دن 1305-ه جن آلمان‌دا ياييب و آينده كي محمود افشار سيستاني 1304-ده تهراندا تملين قويدو. [32]
آينده گوندهلييي "مطلوب ما: وحدت ملي ايران" يازي‌سي‌لا باشلانيردي:
بيزيم ايده‌آليميز ايرانين ميللي وحدتين حيفظ ائتمك‌دير.... ميللي
وحدتين ايده‌آلي‌دي كي آلمانيانين بويوك ميللت و ايمپيراطورلوغونون
ياراديلماسينا باعيث اولدو.... ايرانين ميللي وحدتيندن منظور سياسي
ايستيقلال و اراضي بوتولويون حيفظ ائتمه‌سي‌دير. اما ميللي وحدتين كاميل
ائتمه‌ييندن مقصديميز بودوركي بوتون مملكت‌ده فارس ديلي گئنيشلشسين، يئرلي
فرق‌ليليك گئييم، اخلاق و... آرادان قالديريلسين، و ملوك‌الطوايفي
بوتون‌لوك‌له آرادان گئتسين. كورد، لور، قاشقايي، عرب، تورك، توركمن و...
بيربيرينن فرق‌لري اولماسين، هر بيريسي آيري-آيري گئييمده و فرق‌لي ديل‌ده
اولماسين. ... بيزيم عقيده‌ميره ايراندا ديل، اخلاق، ليباس و... بيرليك
اولمازسا بونون هر آن بيزيم سياسي ايستيقلال و اراضي بوتون‌لويه قورخوسو
وار. اگر بيز ائلييه بيلمه‌يه‌ك بوتون بولگه‌لر و طايفالاري بيرشيكل
ائده‌ك، ياني هاميني بوتون معنادا ايران‌لي ائدك، قارانليق گله‌جك
اوزه‌ريميزده‌دير. اونلاري كي ايرانين تاريخينه باغلي‌ديرلار، اونلاركي
فارس ديلينه و ادبيياتينا باغلي‌ديرلار، اونلاركي شيعه مذهبينه
ماراق‌لي‌ديرلار گرك بيله‌لركي اگر بو مملكتين بيرليك ريشته‌سي قيريلسا
اوندان هئچ نه قالماياجاق. اوندا هامي هم‌راي و بيرسسله ايسته‌مه‌ليييك و
چاليشمالييق كي فارسجاني بوتون ايراندا ياييلسين و اوزگه ديللرينه يئرينه
اه‌يلشسين. بو ايش قاباغا گئتمز مگر هر يئرده ايبتيدايي مدرسه‌لرله،
ايجباري و پول‌سوز عومومو اويره‌تيم‌له و بونون ايجرايه كئچمك اوچون
وساييل حاضيرلاماق‌لا، فارسجاني و ايران تاريخين بوتون مملكت‌ده اويرتمك
بيزيم اصلي و سون يولوموزدور ولي بعضي آيري يول‌لاردا كه ايكينجي درجه‌لي
اهمييته ماليك‌ديرلر ذئهنيمه چاتير كي "آينده"نين گلن ساي‌لاريندا شرح
ائده‌جه‌يه‌م. اورنك اوچون دمير يولو تيكمك‌له بوتون مملكت اوچون سورعت‌لي
و اوجوز گل-گئت وسيله يارتمالييق كي قوزئي و گونئي، دوغو و باتي دا
ياشايان خالق‌لار بيربيرينه چوخ قاريشسين‌لار، گرك مين‌لرجه كيتاب و
اوره‌يه ياتان ريساله اوجوز قيمت‌له فارس ديلينده بوتون مملكت اوزل‌ليك‌له
آزربايجان و خوزيستان‌دا يايلسين. گرك ياواش-ياواش كيچيك و اوجوز قزئت‌لري
يايماق‌لا ميللي ديلي مملكتين ياپ اوزاق نوقطه‌لرينده گئنيشلنديرك. بوتون
بون‌لار دولتين يارديم‌ايلا مومكون‌دور و گرك نظم‌لي بير خريطه اوزونن
اولسون. ائله‌مك اولار بعضي فارس ديللي ائلاتي اوزگه‌ديل‌لي‌لر آراسينا
گوندريلسين و اوردا كندلي ائديلسين و عوضينده اوزگه ديللي ائلات‌لار اوز
يئرلرينده فارس ديللي بولگه‌لري كوچورولسون. جوغرافيايي آدلار كي اوزگه
ديل‌لرينده‌دير و چنگيز و تئيمورون تاخت و تازينين ياديگاري‌دير گرك
فارسجايا چئوريلسين.
[32] [33]
افشار يئنه‌ده همين گونده‌ليك واسيطه‌سي‌له دئيير كي بيزيم تمل گورو و
وظيفه‌لريميز بير مركزي و قودرتلي دولت ياراتماق، فارس ديلين غيرفارس
توپلوم‌لار آراسيندا يايماق و عرب و تورك قبيله‌لرين سينيرلاردان
(مرزلردن) ايچري بولگه‌لره كوچورتمك‌دير.[32] [34]
تاريخيچي كسروي ده آينده گونده‌ليينده يازديغي مقاله‌لرده بو قونويا ماراق‌لي‌‌ايدي. كسروي ايلك اونملي اثري آذري، يا زبان باستان آذربايجان كيتابين خياباني‌نين
اينقيلابيندا سونرا يازدي تا ثابيت ائتسين كي آذري، آريايي اصيل ديليين
تورك‌لرين يوروشوندن سونرا آرادان گئديب. او نتيجه توتور كي اينديكي
توركجه خاريجدن تحميل اولوب، و گرك يئرين فارسجايا وئره. [32] بو دوشونجه‌نين باشچي‌لاريندان اولان ميرزا آقاخان كيرماني ايران‌لي‌لارين كيملييين زردوشت ديني و آريا نيژاديندا بيليردي. [27]
دوكتور جواد شيخ‌الاسلامي ده بو باره بئله يازير كي آزربايجان خالق‌ين
فارس ديللي ائتمك اوچون گرك آزربايجاني اوشاق‌لارين آنالاريندان و
عاييله‌لريندن آيريلا و فارس عاييله‌لرينه تاپشيريلا تا بويوگويوندن سونرا
فارس ديلينده دانيشالار. [27]
[redaktə] پان فارسيسم‌ين اساس‌لاري
1- -مادلار و پارت‌لار حوكومتي‌ندن قاباق اولان قئيري آريايي تاريخي سيلمك.
2- ايراندا ياشايان تورك‌لر، عرب‌لر و باشقا قئير آريايي خالق‌لارا، آريايي باستاني سوي و كوك تعريف ائتمك.
3- ايرانين گئرچك دورومون، يوخاري‌داكي بندلره ياخين‌لاشديرماق
(فارسديليندن باشقا ديل‌لري محو ائتمك، يئرآدلارين فارس‌لاشديرما و....)
4- عربي – ايسلامي تمددونون و تورك‌لرين حوكومتي‌نين تاثيرين ضعيف
گوسترمك و عيني حال‌دا هخامنشي، ساساني و صفويه حوكومتي‌نين نقشين بويوك
گوسترمك. صفوي‌لري سئومك‌له تورك‌لري سئومه‌مك اوناگوره يارانيب كي،
صفوي‌لر آوروپا قوردت‌لري‌له عوثمانلي حوكومتي علئيهينه چاليشيردي. بو
اساس‌دا پان‌فارس‌لار چاليشيرلار، صفوي‌لرين كوكون تورك يوخ فارس گوستره‌لر[2].
موختار حديدي، 2500 ايلليك شاهنشاه‌ليق جشن‌لري له ايلگي‌لي مقالهسينده بئله يازير:
اون دوققوزونجو عصرده آريالارين كئچميشين پرستيش ائتمه‌يين باشلاماسي و
اونو پهلوي دوروندا گئنيشلنمه‌سي، بيريتانيانيان ايران و هيندده
ايستيعماري هدف‌لري‌نين گئنيشلنمه‌سي‌له سيخ ايلگي‌سي وارايدي.
بيريتانيانين سياست‌چي‌لري ايران و هيندوستان‌دا اوز ايقتيصادي، سياسي
اوستونلوك و اولماق‌لارين توجيه ائتمك اوچون و اصلينده ائورنسل
ايمپيراطورلوغون قوروب و گئنيشلنديرمك اوچون بو دوشونجه‌ني
گئنيشلنديريرديلر كي ايران‌لي‌لار، هيندلي‌لر و آوروپاليلار "آريايي" و
يا "هيند آوروپالي" بير نيژاددان‌ديرلار بلكه بو واسيطه‌ايله اونلارين
دونيايا و ايران‌لا هينده آجيناجاق‌لي اوستونلويو شيرين اولسون و
موستملكه‌چي‌ليك‌ين خوشاگلمز اوزو "بيراولان نيژاد" نظريه‌سي آلتيندا
گيزلي قالسين. ايران‌داكي آريايي كئچميشين عيبادت ائتمك دالغاسي و 2500
ايل شاهنشاهي (هاخام‌منيش‌لردن بو اوزه)، هم هاخام‌منيش‌لردن اونجه 4000
ايل تاريخي ياددان چيخارتماق‌دادير و هم 14 عصر ايراندا ياشايان مذهبي
اينكار ائدير.[2].[35]
پان فارس‌لارين دوشونجه‌لري‌نده بوتون ايران فارس كوكن‌لي‌ديرلر و
سونرادان بعضي منطقه‌لرده فارس ديلي اونودولوب و اونون يئرينه مثلن توركجه
گئنيش‌لشيب. بونا اساسن بو موهاجيم ديل‌لر آرادان گئتمه‌لي و ميللت اوز
حقيقي ديللرينه (فارس ديلينه) قاييتمالي‌ديرلار.[2]
[redaktə] ايسلام‌دان سونراكي تاريخ
پان فارس‌لار ايرانين بوتون ياخشي‌ليق‌لارين ايسلام‌دان اونجه‌كي
تاريخ‌ده اولان هخامنشي‌لر و ساساني‌لره باغلاييرلار و بوتون پيس‌ليك‌لري
ايسلام، عرب و تورك‌لرين بوينونا آتيرلار و اونلاري لعن و نيفرين ائديرلر.
عرب‌لر "سوسمارخور" (كرتنكله يييه‌ن) و تورك‌لر "مهاجمان وحشي" (وحشي
موهاجيم‌لر) آدلانيرلار. پان فارس‌لار بوردا بويوك تناقوض‌لرله اوز به اوز
دورلر. مثلن حمله زاماني بو قاورام‌لاردان فايدالانيرلار، سونرا
مجبوردورلار صفوي‌لره و نادير شاها آريايي سوي وئرمه‌يه چاليشالار و يا
اونلاردان تعريف ائدن‌ده تورك لردن آد آپارمايالار. آيري اوزه‌لليك بودور
كي يامان دييه‌نده "تورك" قاوراميندان فايدالانيرلار و ياخشي سوز دييه‌نده
"تورك زبان" (تورك ديللي) قاوراميندان فايدالانيرلار. [2]
[redaktə] پان فارسيسم‌له اوبيري پان‌لارين فرقي
چوخلو پان نئهضت‌لري، ادبييات و كولتورل چاليشمالاردان باشلانير و
موساعيد بير دوروم‌دا سياسال حركت‌لره چئويريرلر و سياسال دونيادان اوزاق
دوشن‌دن سونرا، يئني‌دن اينجه‌صنعت و ادبييات مئيداني‌نا قاييديرلار. پان
آمئريكائيسم 1828 اينجي ايلده پانامادا سيمون بوليوار قوردوغو سئميناردا
باشلاندي، و 1890 اينيجي ايلده پان آمئريكائيسم ايتتيفاقي رسمن تاسيس
اولدو. بو ايتتيفاقين گوردويو ايش‌لردن، بير كيتاب ائوي تاسيسي و توريسم و
آليش – وئريشه يارديم ايدي.
پان ايسلاميسم، كيلاسيك صورت‌ده جمال‌الددين افغاني‌نين حرارت‌لي
دانيشيق‌لاري و بيلديريش‌لرينه باغلي‌ايدي و عوثمانلي زاماني ايكينجي
سولطان عبدالحميدين حيمايه‌سي آلتينداايدي.
پان عربيسم و پان آفريقائيسم، ايستيعمار قاباغيندا دورماق روحو كيمي
ساييلير. بوگون عرب ايتتيفاقي و آفريكا اولكه‌لر ايتتيفاقي بو
دوشونجه‌لرين سمبوليك و تشريفاتي نوماينده‌سي‌دير.
پان فارسيسم بير ادبي نئهضت و يا سياسي حركت‌دن قالخماييب. بو پان باتي
اولكه‌لري‌نين صرف ائتدييي گوج اساسيندا يارانيب و 1299 كودتاسي
نتيجه‌سينده قودرتي اله كئچيريب. موقاييسه اوچون بيلمك لازيم‌دير كي پان
نئهضت‌لري‌نين بويوك اكثرييه‌تي، ان آزي نئهضتي‌نين ايلك باشلانقيج
گون‌لرين‌ده، قئيري دوولتي و موستقيل ماهييت‌لري وار. بو دوروم پان
فارس‌لارين آلمان و اينگيليس كومه‌يي‌له يارانماق‌لاري‌له چوخ فرق‌لي‌دير.
پان فارس‌لارين تاكيد ائتديكلري سمبول، فارس ديلي‌دير. اونلارين پيس
شانسي‌ندان ايرانين ياريدان چوخو فارس‌ديللي دئييل‌لر بلكه آيري ديل‌ده
دانيشيرلار.
پان فارسيسم تكجه پان ژرمنيسم‌له اوخشارليغي وار. چونكو اصلينده پان
فارس‌لار، فارس‌لارين بير اولكه‌ده ايتتيحادينا يوخ، قئيري فارس‌لارين
ديلل‌لري و كولتورونون آرادان آپارماغي اوچون چاليشير[2].
[redaktə] پان فارس‌لارين ايسته‌ك‌لري نئجه حياتا كئچير؟
1- قانون يازماق (فارس ديلي، ايرانين آناياساسي اساسيندا رسمي ديل
حيساب اولونور و او بيري ديل‌لرين تحصيلي اوچون هئچ بير ايجبار يوخ‌دور)
2- قئيري قانوني ممنوعيت‌لر (قانون اساسيندا آيري ديل‌لر قئيري رسمي
صورت‌ده تدريس اولونا بيلر و سينما،، درگي و... آيري ديل‌لرده آزاد
صورت‌ده ياييلا بيلر، آنجاق بون‌لارين قاباغي‌دا آلينماق‌دادير)
3- تاريخ‌دن سوئي ايستيفاده (پان فارس‌لار بوگون‌كو ياشاييشي شاهنامه
اساسيندا حاضيرلايير و اوبيري ميللت‌لرين تاريخين ازيب آلچالداديرلار و...)
4- قئيري فارسي ديل‌لرين پئرئستيژين آزالتماق اوچون پئسيخولوژي دويوش
(جنگ رواني) ، اورنك اوچون تورك‌لره "تورك خر" دئييرلر و ديل‌لرين "ناقيص"
حيساب ائديرلر.
5- قئيري فارسي ديل‌لرين آرادان آپارماق اوچون چاليشماق.
6- صيرف فاشيستي پلان‌لار
7- آموزيشي – تحصيلي سيستئم
8- قورخوتماق[2]
[redaktə] آيري دوشونجه‌لري حذف ائتمك
پان فارس‌لار چاليشيرلار كي ايراندا اولان آيري دوشونجه‌لري و سس‌لري
كسسين‌لر بو يول‌دا دوولتين گوجونوندن و بوتون تخريباتي گوج‌لردن
فايدالانيرلار. اورنك اوچون پرويز ورجاوند ايرانين پرزيدئنتي محممد خاتمي
بئله بير نامه يازير كي گرگ تئزليك‌له ايراندا يايلان فارسجا-توركجه
درگي‌لر تئزليك‌له باغلانا و اونلارين علئيهينه جيددي آدديم‌لار آتيلا
يوخسا مملكتين ميللي كيمليي بويوك خطرده‌دير. [36]
آيري اورنك‌ده "شرق" قزئتي دوكتور حوسئين صديق "كسروي"ني نقد ائتديي
كيتابي يايماق اوچون "پان توركيست" و ايرانين دوشماني آدلانديريب و
دوولت‌دن ايسته‌ييب كي بئله كيتاب‌لارين ياييلماسين قاباغين تئزديكجه
آلينسين. [37] [38]
[redaktə] پان فارس‌لار و يا آريايي راسيست‌لرين بويوك باش‌لاري
كاوه، ايرانشهر، فرنگستان[27]
[redaktə] عاليم‌لر و سياست‌چي‌لر
ميرزا فتحعلي آخوندوف، جلال‌الدين ميرزاي قاجار، ميرزا آقاخان كيرماني،
سئييد احمد كسروي، سئييد حسن تقي‌زاده، دكتر اراني، حوسئين كاظيم زاده
ايرانشهر، مليك الشوعراي بهار، ايبراهيم پورداوود، سئييد ريضا ميرزاده
عئشقي، فرروخي يزدي، عاريف قزويني، ذبيح بئهروز، صاديق هيدايت، دوكتور
ماحمود افشار، موحممد علي فوروغي، سولئيمان ميرزا ايسكندري، داور، تئيمور
تاش، اردشير جي[27]
[redaktə] آوروپاليلار
سئردئنيس رايت، جان مئلكوم، كنت گوبينو،ائرنئست رئنان [27]
[redaktə] آزربايجان تورك‌لري‌ايله دوشمان‌چي‌ليق
ايراندا تورك‌لرله دوشنمان‌چي‌ليق تاريخ سينيرلاريندا قالخيب افسانه و
اوسطوره‌ايله باغلي‌دير. فئردوسي‌نين شاهنامه‌سي‌نين كوكو ايران‌لي‌لارلا
توران‌لي‌لار دوشمان‌چي‌ليغي اوستونده قويولوب. يانليش يولا گئتمه‌يي
گوسترمك اوچون "ره به تركستان بردن" توركوستانا يول گئتمك كيمي مثل ايفاده
اولونور. حاق يئمك و زور دئمك اوچون "تركتازي" قاوراميندان فايدالانيلير.[39]
بعضي‌لري بونون اوچون ريضاخان‌ين قاجارلار حوكومتي‌له دوشمانچيليغين
دليل گتيريرلر. آيري باخيش‌لا بو دوشمانچيليغين سببين باش آچماق اوچون آزربايجان‌نين اينقيلابي مشروطه و شئيخ محممد خياباني
قيامينا ديققت يئتيرمك لازيم‌دير. بون‌لار وثوق‌الدوله‌نين 1919 قراردادي
علئيهينه‌ايدي. او زامان آزربايجان آوروپا يولوندا اولدوغو اوچون ان آييق
جاماعاتا صاحيب ايدي، بو اعتيراض‌لار باعيث اولدو تا تورك‌لردن نيفرت،
اينگيليس‌لي‌لر و اونون قوللوق‌چولاري‌نين آراسيندا چوخالسين و ايران
اوچون تعريف‌له‌نن يئني هوويت‌اوچون ان بويوك دوشمان كيمي تعريف اولونا.
بو مساله مسيحيت – ايسلام ساواشي‌له‌ده اوست – اوسته دوشوردو [2].
ريضاخان ايش اوستونه گليب خفيقان ايل‌لرده آزربايجان خالقي اوز دوغما
ديلي و كولتورل حاق‌لاردان محروم ائديلدي. اونو وارليغي و باجاريغي اوز
ساغلام تكامول يولونو تاپمادان تاپدالانيب آرادان چيخاريلدي و اونون ان
ياخشي اينساني خيصلت لري دانيليب مسخره‌يه قويولدو. [40]
1945 ايلينده آزربايجان ايشغال اولوناندان سونرا پهلوي رژيمي
آزربايجان‌دا كيتاب يانديرما مراسيمينه كئچدي. بوتون توركجه يازيلان
كيتاب‌لار مضمونونا باخماياراق توپلانيب يانديريلدي، توركجه يازارلار و
شاعيرلر محبسه سالينيب و يا سورگونه يوللانديلار. بو اييلردن آزربايجان‌دا
"ديره‌نيش ادبيياتي" ياراندي. [41]
2006 اينجي ايلده جوما گونو ماي آيينين 12-سي‌نده "ايران" قزئتي
اوشاق‌لار صحيفه‌سينده "نه ائدك كي بوجوك‌لر بيزي بوجوك‌ائتمه‌سين‌لر؟"
مقالهسينده بوجوك‌لرله موباريزه اوچون 8 يول اوشاق‌لارا اويره‌ديلميش‌دي
و يول‌لاري كاريكاتورلا تصويره چكيلميشدي. كاريكاتورلارين بيرينده، اوشاق
بير بوجوك‌له دانيشير و بوجوك اوشاغين ديلين آنلامير و توركجه‌ده دئيير كي
"نمنه". بو آدديم ايراندا ياشايان تورك‌لره آچيق ايهانت اولاراق تورك‌لر
طرفيندن بويوك اعتيراض آكسيالاري‌لا جاواب‌لاندي. [39] [42]
آريايي راسيسم چاليشير ايراندا ياشايان تورك‌لرين ديلين آيري-آيري ديل
حيساب ائتسين، عئيني زاماندا گيلكي، مازني، لري و باشقا ديل‌لري فارس
ديلي كيمي تقديم ائتمه‌يه چاليشير. بو باخيش‌نان چاليشينير كي همدان،
قزوين، ساوه، تئهران، ايسفاهان، شيراز و... تورك‌لرين ديلين بير-بيريندن
آيري گوسترسين. اورنك اوچون اونلار قشقايي ديلي، سونقوري ديلي، افشاري
ديلي و يا زنجان توركجه‌سي، همدان توركجه‌سي و... يانليش آدلانديرمالاردان
فايدالانيرلار. بو آدلانديرمالار سياسي يوندن پروبلئملي و ايستيعماري
مضمون‌لودور. [43]
- ↑ مشروطيت، پان‌فارسيسم و احزاب سياسي
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 بررسي تحليلي پان فارسيسم با عنوان جعلي پان ايرانيسم
- ↑ 3,0 3,1 3,2 در معاني "پان فارسيسم"، "پان ايرانيسم" و "ايران" – مئهران باهارلي
- ↑ 4,0 4,1 نقشِ ايدئولوژي درجنبش ملي – ف – علاءالدين
- ↑ مباني پانگرايي در ايران
- ↑ منطق نمك و اشتباه استراتژيك شوونيزم فارس اوختاي تورك اوغلو
- ↑ ايجاد سوالهايي در مورد بقدرت رسيدن فارسها در ايران- بيزيم يول
- ↑ هفته نامه طرح نو و قرن 21 – آتامان مرندلي
- ↑ ماهنامه اي براي فاشيست ها، راه وطن- آيدين سهند
- ↑ مافياي رسانه اي پان فارسيسم – سهند آيدين (دانشجوي دانشگاه تربيت مدرس)
- ↑ مانقورتيسم ؛ پرخاش به خويشتن و خودزني هويتي، ارمغان فارسيزاسيون ايراني – م. او. تورال
- ↑ بحرين آري، درياچه اروميه نه- سهند آيدين
- ↑ دستگاه پان فارسيسم در ايران- اوزان سايين قالالي
- ↑ زير سوال رفتن همزمان تقدس چپ وتقدس پان-فارسيسم- سعيد عماري
- ↑ پان فارسيستها و "ژنتيـــك" نقدي بر فرضيهء مازيار اشرفيان بناب يازار: حسن سولدوزلو
- ↑ پان فارسيسم وطني! – ايلدريم احمدزاده
- ↑ فرهنگ توسعه، روح جمعي و پان فارسيسم
- ↑ پان ايرانيسم، پان فارسيسم يوخسا خولياچيليق راسيسم؟ ايشيق سؤنمز 04.07.2006
- ↑ What is Pan-Farsism?
- ↑ Hanan Habibzai: Dirty Politics behind Iran’s ban on fuel trucks
- ↑ Iran: Azeri to Be Declared as Official Language – or Secession of South Azerbaijan Dr. Muhammad Shamsaddin Megalommatis
- ↑ Increase in the number of Iranian migrants a serious threat to Azerbaijan
- ↑ London: Protest against Execustions in western Balochistan and Ahwaz
- ↑ مشروطيت، پان‌فارسيسم و واشنگتن پريزم / فريد پويا
- ↑ مباني پانگرايي در ايران
- ↑ ايران از آن همه ايرانيان است!
- ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 27,5 27,6 27,7 27,8 نام و مرزهاى آذربايجان، نوشته: دكتر‌جواد‌هيئت، نشريه "وارليق"ـــ‌‌سال پانزدهم، شماره پائيز ١٣٧٢ تهران، ترجمه از تركى‌آذربايجانى: دكتر‌على قره‌جه‌لو
- ↑ Iran and the challenge of diversity: Islamic fundamentalism, Aryanist racism, and democratic struggles
- ↑ WHY “SOUTH AZERBAIJAN” MATTERS, Saleh Kamrani, Turkish Policy Quarterly, P 148
- ↑ تحول ناسيوناليسم در ايران از 1320 تا 1332، داريوش قمري، پايان‌نامه كارشناسي ارشد علوم سياسي دانشگاه تربيت مدرس، 1376
- ↑ فارس مدنيت راسيستلري نين "آرامگاه" حئكايه‌لري، ايشيق سونمز
- ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 32,4 ايران
بين دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامي، يرواند آبراهاميان، مترجمان
كاظم فيروزمند، حسن شمس‌آوري، دكتر محسن مدير شانه‌چي، نشر مركز چاپ دوم
1378 ص 111
- ↑ م.
افشار، نخستين آرزوي ما: وحدت ملي ايرانيان، آينده، 1 (خرداد 1304) 6-5
ايده‌آل" يا مطلوب اجتماعي ما حفظ و تكميل وحدت ملي ايران است.....
ايده‌آل وحدت ملي بود كه باعث تشكيل امپراطوري و ملت بزرگ آلمان گرديد،
اين مطلوب ود كه سبب تاسيس سلطنت جديد ايطاليا شد، اين ايده‌آل بود كه
صربستان كوچك را به نام يوگواسلاوي (اسلاو جنوبي) مملكتي بزرگ نمود، اين
مطلوب ملي بود كه لهستان تقسيم شده ميان سه دولت معظم را باز مملكتي واحد
و مستقل ساخت، به واسطه اين ايده‌آل بود كه دولت رومانستان در آتش جنگ
داخل گرديد و كامياب بيرون آمد. خلاصه اين قوه بزرگ معنوي و اخلاقي بود كه
به تركهاي شكست خورده روحي تازه دميد و آنها را به فتوحات و افتخاراتي كه
همه شنيده‌اند رهبري كرد... مقصود ما از وحدت ملي ايران وحدت سياسي،
اخلاقي و اجتماعي مردمي است كه در حدود امروز مملكت ايران اقامت دارند.
اين بيان شامل دو مفهوم ديگر است كه عبارت از حفظ استقلال سياسي و تماميت
ارضي ايران باشد. اما منظور از كامل كردن وحدت ملي اين است كه در تمام
مملكت زبان فارسي عموميت يابد، اختلافات محلي از حيث لباس، اخلاق و غيره
محو شود، و ملوك‌الطوايفي كاملا از ميان برود. كرد و لر و قشقايي و عرب و
ترك و تركمن و غيره باهم فرقي نداشته، هريك به لباسي ملبس و به زباني
متكلم نباشند.... به عقيده ما تا در ايران وحدت ملي از حيث زبان، اخلاق،
لباس و غيره حاصل نشود هر لحظه براي استقلال سياسي و تماميت ارضي ما
احتمال خطر مي‌باشد. اگر ما نتوانيم همه نواحي و طوايف مختلفي را كه در
ايران سكني دارند يك نواخت كنيم، يعني همه را به تمام معني ايراني نماييم،
آينده تاريكي در جلو ماست. آنها كه به تاريخ ايران علاقه دارند، آنها كه
به زبان فارسي و ادبيات آن تعلق خاطر دارند، آنها كه به مذهب شيعه
علاقه‌مند هستند بايد بدانند كه اگر رشته وحدت اين مملكت از هم گسيخته شود
هيچ باق نخواهد ماند. پس همه بايد يكدل و يك صدا بخواهيم و كوشش كنيم كه
زبان فارسي در تمام نقاط ايران عموميت پيدا كند و بتدريج جاي زبانهاي
بيگانه را بگيرد. اين كار ميسر نيم‌شود مگر به وسيله مدارس ابتدايي در همه
جا، وضع قانون تعليم عمومي اجباري و مجاني و فراهم آوردن وسايل اجراي آن،
تدريس زبان فارسي و تاريخ ايران در تمام مملكت چاره اصلي و قطعي است ولي
بعضي طرق ديگر هم كه در درجه دوم اهميت هستند به خاطر ما مي‌رسد كه در
شماره هاي آينده شرح خواهيم داد. مثلا بايد به وسيله ساختن راههاي آهن
روباط سريع و ارزان ميان نقاط مختلف مملكت دائر نمود تا مردم شمال و جنوب،
مشرق و مغرب بيشتر به ص 129 (113) هم آميخته شوند، بايد هزارها كتاب و
رساله دل‌نشين كم بها به زبان فارسي در تمام مملكت بخصوص آذربايجان و
خوزستان منتشر نمود. بايد كم‌كم وسيله انتشار روزنامه‌هاي كوچك ارزنان
قيمت محلي به زبان ملي در نقاط دوردست مملكت فراهم آورد. تمام اينها محتاج
به كمك دولت است و بايد از روي نقشه منظمي باشد. مي‌توان بعضي ايلات فارسي
زبان را به نواحي بيگانه زبان فرستادد و در آنجا ده نشين كرد و در عوض
ايلات بيگانه زبان آن نقاط را به جاي آنها به نواحي فارسي زبان كوچ داد و
ساكن نمود. اسامي جغرافيايي را كه به زبانهاي خارجي و يادگا تخت و تاز
چنگيز و تيمور است بايد به اسامي فارسي تبديل كرد
- ↑ م. افشار، مسئله مليت و وحدت ملي ايران، آينده 2 (آبان 1305)
- ↑ ظهور
باستانگرايي آريايي در قرن نوزدهم و گسترش آن در دوره پهلوي ارتباط
تنگاتنگي با هدف‌هاي استعماري بريتانيا در هند و ايران داشته است.
سياستگزاران بريتانيا به منظور توجيه سلطه و حضور خود در هندوستان و ايران
و خاصه در عرصه‌هاي اقتصادي، سياسي و مالا تاسيس و تقويت امپراطوري جهاني،
در ترويج انديشه وحدت نژادي ايرانيان، هنديان و اروپاييان با عنوان "نژاد
آريايي" يا "هند اروپايي" اهتمام مي‌ورزيدند مگر در دوران تفوق بريتانيا
بر جهان و تحميل سلطه خود بر ايران و هندوستان پذيرش اين سلطه ناگوار را
گوارا نمايد و چهره ناخوشايند استعمار را در وراي "طرح و منشا واحد نژادي"
پنهان كنند. موج باستانگرايي آريايي در ايران و تمركز مطالعات تاريخي بر
روي دو هزار و پانصد سال تاريخ شاهنشاهي (از هخامنشيان به بعد)، هم تمدن
چهار هزار ساله پيش هخامنشيان را به بوته فراموشي مي سپرد و هم به مثاله
جرياني بود در برابر مذهب و انكار چهارده قرن حضور در ايران
- ↑ تهمتهاي ناروا و ناجوانمردانه، دكتر جواد هيئت، نويد آذربايجان، شماره 137، اسفند 1379، ص 8
- ↑ اينجا جمهوري اسلامي است، جوابيه‌اي بر مقاله "اينجا ايران است"
- ↑ نشر اكاذيب در روزنامه شرق
- ↑ 39,0 39,1 ريشه هاي ترك ستيزي در ايران، ماشااله رزمي، دوشنبه 12 تير 1385
- ↑ آذربايجاندا ملي ستم حقنده، م.ع.ياشا، وارليق درگي‌سي، بيرينجي ساي، ارديبهشت 1385
- ↑ با ادبيات معاصر آذربايجان، دكتر صديق و هويت آذربايجان، اثر مهندس اميد نيايش، انتشارات زوفا، 1381، ISBN 964-7229-20-8
- ↑ توهين و تحقير ترك هاي ايران، توهين به همه ايراني هاست
- ↑ زبان روستانشينان همدان، مهران بهاري 2003
